دنیاگیری کرونا جامعه مدنی را در سراسر جهان با چالش‌ها و مشکلات عدیده‌ای رویرو ساخته است. از این رو موسسه نیکوکاری دکتر مجتبی معین تصمیم گرفت برای تبادل تجربیات سازمان‌های جامعه مدنی در مواجهه با دنیاگیری کرونا مطالعه‌ای را تحت عنوان: «بررسی تجارب سازمان‌های اجتماعی جامعه مدنی در مقابله با بحران همه‌گیری کرونا در سطح جهان» تعریف کند. نتایج این تحقیق که مدیریت آن را آقای دکتر سعید مدنی بر عهده داشتند، اکنون پیش رو است. کتاب «جامعه مدنی و کرونا (تجربه جهانی)» در دست انتشار قرار گرفته و توسط انتشارات پارسه به چاپ رسیده است.
جهان مدتی است درگیر مشکلات بیماری‌های دنیاگیر (پاندمیک) شده است. با وقوع هر همه‌گیری جدید، سازمان بهداشت جهانی همه کشورها را به تقویت ظرفیت‌ها و آمادگی پاسخ به بیماری دنیاگیر فرامی‌خواند و نسبت به خطرات بالقوه هشدار می‌دهد. با این حال، همکاری‌های بین‌المللی به تنهایی کافی نیست و قابلیت‌های پاسخگویی داخلی مؤثر نیز لازمه مهار و کاهش بیماری‌ها و ارتقای سلامت جوامع هستند. شبکه‌ای از نیروهای مشتاق، مسئول و مطلع که از قبل بدون انگیزه‌های مالی و براساس اهداف وطن دوستانه و انسانی شکل گرفته‌اند، می‌توانند در زمان بروز یک همه‌گیری همچون کرونا، به خدمت جامعه درآیند. این گروه‌ها، جمعیت‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد یا سمن‌ها و سازمان‌های جماعت محور فارغ از حوزه تخصصی کاری (خواه مبارزه با فقر باشد یا انگیزه‌های زیست‌محیطی)، به دلیل شبکه روابط و اعتماد متقابلی که از قبل با مردم شکل داده‌اند، می‌توانند همچون صدها بازوی کمکی کوچک، نیروهای دولتی در صحنه را یاری دهند. این حلقه‌های رابط مطلع و معتمد در فاصله مردم و دولت، چه در زمینه اطلاع رسانی دوطرفه درمورد بیماری و چه برای کمک‌های فیزیکی موردنیاز در مراکز بهداشتی و درمانی شهرها یا مناطق دورافتاده، می‌توانند کمک مهمی به نیروهای دولتی کنند.
از سوی دیگر، اپیدمی‌ها جامعه مدنی را بی‌نصیب نمی‌گذارند. از جمله دنیاگیری جدید ویروس کرونا در سراسر جهان، جامعه مدنی را در اغلب جوامع با چالش‌های اساسی مواجه و فعالیت آنها را مختل کرده است. قرنطینه و اقدمات مربوط به فاصله‌گذاری فیزیکی سبب محبوس شدن مردم در خانه‌هایشان شده و امکان ملاقات، سازماندهی، و دفاع را تعلیق کرده است. بسیاری از سازمان‌های جامعه مدنی وادار شده‌اند فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده را تعلیق کنند؛ دیگران نیز در حال تقلا برای انتقال کارهای‌شان در بستر آنلاین‌اند. امر نگران‌کنندە دیگر این است که رهبران مستبد در برخی کشورها، با تضعیف نظارت و توازن، اعمال سانسور و گسترش نظارت دولتی، از این بحران در جهت تنگ کردن حلقە سیاستی‌شان علیه جامعه مدنی نیز سوءاستفاده می‌کنند؛ آن هم در زمانی که سازمان‌های جامعە مدنی کمتر امکان دفاع از خود را دارند. چنین اقداماتی تهدید عظیمی برای کنشگری مدنی محسوب می‌شود. در بسیاری از کشورها، قوانین محدودکننده، حتی پیش از شروع بحران ، جامعە مدنی را تحت فشار قرار داده بود. دنیاگیری پوششی بی‌دردسر برای دولت‌ها فراهم کرده تا موازنە قدرت را بیشتر به نفع خودشان متمایل کنند.
اگر چه این تصویر نگران‌کننده است، اما بحران همه‌گیری‌ها از جمله کرونا صورت‌های جدیدی از بسیج مدنی را هم پدید آورده است. کنشگران جامعە مدنی در بسیاری کشورها، اعم از مردم‌سالار و غیرمردم‌سالار، قابلیت خود را در چالش با دنیاگیری به اشکال مختلف نشان دادند. آنها خلاهای دولت‌ها را پر می‌کنند تا خدمات ضروری برسانند، اطلاعات دربارە ویروس منشر کنند، و از گروه‌های در حاشیه و آسیب دیده محافظت می‌کنند. در برخی مناطق این مؤسسات با مشاغل و مراجع عمومی برای حمایت از جماعت‌های محلیِ نیازمند به کمک اقتصادی مشارکت می‌کنند. هم‌چنین ائتلاف‌هایی تازه برای پاسخ خواستن از دولت‌های خاطی یا سرسخت ایجاد می‌کنند.
البته همە ابتکارهای جوامع مدنی ذاتا مردم‌سالارانه نیست، و همە گروه‌های مدنی نقش سازنده در پاسخ به بحران ایفا نمی‌کنند. باوجود این، جریان کنونی سازماندهی مدنی فرصتی برای برجسته کردن نقش حیاتی جامعە مدنی در حفظ جماعت‌های پویا و سالم و مردم‌سالاری در ابعادی گسترده‌تر فراهم کرده است.
